SALT’ın yeni sergisi Boş Alanlar SALT Galata’da açıldı.
Boş Alanlar, Osmanlı İmparatorluğu’nun çöküp Cumhuriyet’in kurulduğu dönemden American Board of Commissioners for Foreign Missions (ABCFM) arşivindeki belgeleri temel alıyor. Sergi, Amerikan misyonerlik faaliyetlerinin bir sonucu olarak Merzifon’da kurulan Anadolu Koleji Müzesi’nin yüzyıldan eski doğa bilimleri koleksiyonu kataloğu odağında biçimlendiriliyor.
Boş Alanlar, American Board of Commissioners for Foreign Missions (ABCFM) arşivi ile Osmanlı İmparatorluğu ve Türkiye’deki Protestan misyonerlik faaliyetlerini inceleyen ilk sergidir. Proje, arşivi kataloglayıp çevrimiçi ortama aktaran SALT ve arşivin himayesinden sorumlu American Research Institute in Turkey [Amerikan İlmî
Araştırmalar Enstitüsü] (ARIT) iş birliğiyle hayata geçirilmiştir. SALT’ın girişimiyle 2014’ten itibaren bu çok dilli belgelerin sınıflandırma sürecinde yer alan Marianna Hovhannisyan’ın küratörlüğünü yaptığı sergi, arşivdeki mevcut içeriğin önemini güncel bir bakış açısıyla değerlendirir. Hovhannisyan’ın SALT’taki çalışmaları, Hrant Dink Vakfı’nın Türkiye-Ermenistan Burs Programı (2014-2015) tarafından desteklenmiştir. American Board Archives olarak da adlandırılan ABCFM arşivine erişim, SALT ve ARIT ortaklığında sağlanmıştır.
Araştırmalar Enstitüsü] (ARIT) iş birliğiyle hayata geçirilmiştir. SALT’ın girişimiyle 2014’ten itibaren bu çok dilli belgelerin sınıflandırma sürecinde yer alan Marianna Hovhannisyan’ın küratörlüğünü yaptığı sergi, arşivdeki mevcut içeriğin önemini güncel bir bakış açısıyla değerlendirir. Hovhannisyan’ın SALT’taki çalışmaları, Hrant Dink Vakfı’nın Türkiye-Ermenistan Burs Programı (2014-2015) tarafından desteklenmiştir. American Board Archives olarak da adlandırılan ABCFM arşivine erişim, SALT ve ARIT ortaklığında sağlanmıştır.
Boş Alanlar
“Dünya savaşı tüm bilimsel faaliyetleri sona erdirdi, numune düzenleme, etiketleme ve kataloglama işlemlerinin sürekliliği dışında…”
Johannes “John” Jacob Manissadjian,
1917, Merzifon, Küratör, Anadolu Koleji Müzesi
Johannes “John” Jacob Manissadjian,
1917, Merzifon, Küratör, Anadolu Koleji Müzesi
American Board Archives, Amerikalı misyonerlerle Osmanlı İmparatorluğu ve sonrasında Türkiye Cumhuriyeti’ndeki Protestan cemiyetler (ağırlıklı olarak 1820-1830’lar ile 1915-1923 yıllarında
Ermeniler ve Rumlar) arasındaki günlük yaşam deneyimlerine dair izlenimler sunan görsel ve yazılı materyallerden oluşur. Hayırsever, eğitimsel ve dinî niteliklere sahip misyonerlik faaliyetleri,
ABCFM’nin dünya çapındaki çalışmalarının bir parçası olarak yürütülmüştür. İmparatorluğun çöküp Cumhuriyet’in kurulduğu dönemden ABCFM arşivindeki kapsamlı belgelere dayanan
Boş Alanlar, arşivde boş bırakılmış belirli alanların 1915 Felaketi’nin [Aghed] izlerini taşıdığına işaret eder. 2015’teki sınıflandırma süreci araştırmalarında ortaya çıkarılan bu boş veri alanlarının çoğu,
Batı Ermenicesi, Ermeni harfleriyle yazılan Türkçe, Rumca ve Karamanlıca dilleriyle ilişkilidir.
Arşivdeki boş alanları arşivi yapılandıran birer çıkış noktası olarak değerlendiren sergi, bunların felaketin etkileri nedeniyle yarım kalmış ontolojik ve epistemolojik araştırma alanlarına karşılık geldiğini
belirtir. Yakın tarihlerde çeşitli cemaatlerden kişilerle yapılan video söyleşilerinin eşlik ettiği sergide, güncel bir müzesel mekân tasarlanır; fotoğraf, harita ve yazışmaları da içeren nadir arşiv materyallerinin
yanı sıra, bir anlatı çevresinde bir araya getirilmiş kalıntılar sunulur. Bu bakış açısından hareketle bir başka arşiv; Amerikan misyonerlik faaliyetlerinin bir sonucu olarak Merzifon’da kurulan Anadolu Koleji
Müzesi’nin yüzyıldan eski doğa bilimleri koleksiyonu kataloğu gün yüzüne çıkar. Merzifon ve civarından Ermeni, Rum çalışan ve öğrencileri bulunan; beşerî bilimler müfredatını saha araştırmasıyla
harmanlayan kolejde yapılandırılan bu müze, Anadolu coğrafyasında
döneminin yegâne örneğidir. Koleksiyonunda yedi binden fazla numune barındıran müzeninin küratörü, Ermeni-Alman bilim insanı, botanikçi ve bitki koleksiyoncusu Profesör Johannes “John” Jacob
Manissadjian’dır. Çalışmaları kapsamında uluslararası kurumlarla numune takası da gerçekleştiren Prof. Manissadjian, 1915’ten sonra Amerika Birleşik Devletleri’ne yerleşir. Anadolu Koleji, personel ve
öğrencilerini kaybetmesinin ardından ilerleyen dönemde kapanır; müze koleksiyonu ise, akıbeti belirsiz bir şekilde dağılır. Prof. Manissadjian tarafından el yazısıyla yazılmış olan ve 2015’te
arşivde bulunan katalogda, müzedeki tüm numulerin yanı sıra, 18 vitrinin içeriği ayrıntılı tanımlamalarla etiketlendirmiştir. Prof. Manissadjian’ın 1918’de tamamladığı bu çalışma, Maurice Blanchot’nun ifadesiyle bir “felaket anlatısı”dır. Müze kataloğu, bütünlüklü bir dünya koleksiyonunun bir kanıtı gibidir; aynı
zamanda, içerdiklerinin bir gün dağılacak olması gerçeğine dair bir öngörüdür. Prof. Manissadjian’ın son küratöryel çalışması, ilk arşivsel çalışması hâline gelmiştir; dolayısıyla, bir yüzyıl sonra arşivde ortaya
çıkışı yeni bir anlam kazanır. Boş Alanlar, bu kataloğun rehberliğinde, bir dizi orijinal vitrin ve içeriğinin dağıldığı güzergâhları takip eder. Sergide, müzesel mekân ve arşivsel malzeme, yazıyla kayıt altına
alma eylemi aracılığıyla aynı çizgide buluşur. Buna uygun şekilde, silinen ve boş bırakılan kayıtlara dair emareler, kalıntılar eşliğinde ses kazanacak bir anlatının elzem parçaları olarak sunulur. Boş Alanlar,
koleksiyonu dağılmış olan müzenin izlerini, bir arşiv ve güncel bir kültür kurumunun oluşturduğu bağlamda konumlar. Bu çerçevede sergi, tarihin sonuçları telafi edilemeyecek bir dönemiyle yüzleşir.
Kayıplar ve yerinden edilmenin bugün ve gelecekteki koşullarına; yani henüz sınıflandırılmamış ve üzerine düşünülmemiş, öngörülemez, bilinmeyen alanlara dair tartışmalar başlatmak adına müzeolojik,
jeopolitikleştirilmiş mekânın katmanlarına dikkati çeker. ( Aghed sözcüğü, Marc Nichanian tarafından tanımlandığı anlamda kullanılmıştır.)
Ermeniler ve Rumlar) arasındaki günlük yaşam deneyimlerine dair izlenimler sunan görsel ve yazılı materyallerden oluşur. Hayırsever, eğitimsel ve dinî niteliklere sahip misyonerlik faaliyetleri,
ABCFM’nin dünya çapındaki çalışmalarının bir parçası olarak yürütülmüştür. İmparatorluğun çöküp Cumhuriyet’in kurulduğu dönemden ABCFM arşivindeki kapsamlı belgelere dayanan
Boş Alanlar, arşivde boş bırakılmış belirli alanların 1915 Felaketi’nin [Aghed] izlerini taşıdığına işaret eder. 2015’teki sınıflandırma süreci araştırmalarında ortaya çıkarılan bu boş veri alanlarının çoğu,
Batı Ermenicesi, Ermeni harfleriyle yazılan Türkçe, Rumca ve Karamanlıca dilleriyle ilişkilidir.
Arşivdeki boş alanları arşivi yapılandıran birer çıkış noktası olarak değerlendiren sergi, bunların felaketin etkileri nedeniyle yarım kalmış ontolojik ve epistemolojik araştırma alanlarına karşılık geldiğini
belirtir. Yakın tarihlerde çeşitli cemaatlerden kişilerle yapılan video söyleşilerinin eşlik ettiği sergide, güncel bir müzesel mekân tasarlanır; fotoğraf, harita ve yazışmaları da içeren nadir arşiv materyallerinin
yanı sıra, bir anlatı çevresinde bir araya getirilmiş kalıntılar sunulur. Bu bakış açısından hareketle bir başka arşiv; Amerikan misyonerlik faaliyetlerinin bir sonucu olarak Merzifon’da kurulan Anadolu Koleji
Müzesi’nin yüzyıldan eski doğa bilimleri koleksiyonu kataloğu gün yüzüne çıkar. Merzifon ve civarından Ermeni, Rum çalışan ve öğrencileri bulunan; beşerî bilimler müfredatını saha araştırmasıyla
harmanlayan kolejde yapılandırılan bu müze, Anadolu coğrafyasında
döneminin yegâne örneğidir. Koleksiyonunda yedi binden fazla numune barındıran müzeninin küratörü, Ermeni-Alman bilim insanı, botanikçi ve bitki koleksiyoncusu Profesör Johannes “John” Jacob
Manissadjian’dır. Çalışmaları kapsamında uluslararası kurumlarla numune takası da gerçekleştiren Prof. Manissadjian, 1915’ten sonra Amerika Birleşik Devletleri’ne yerleşir. Anadolu Koleji, personel ve
öğrencilerini kaybetmesinin ardından ilerleyen dönemde kapanır; müze koleksiyonu ise, akıbeti belirsiz bir şekilde dağılır. Prof. Manissadjian tarafından el yazısıyla yazılmış olan ve 2015’te
arşivde bulunan katalogda, müzedeki tüm numulerin yanı sıra, 18 vitrinin içeriği ayrıntılı tanımlamalarla etiketlendirmiştir. Prof. Manissadjian’ın 1918’de tamamladığı bu çalışma, Maurice Blanchot’nun ifadesiyle bir “felaket anlatısı”dır. Müze kataloğu, bütünlüklü bir dünya koleksiyonunun bir kanıtı gibidir; aynı
zamanda, içerdiklerinin bir gün dağılacak olması gerçeğine dair bir öngörüdür. Prof. Manissadjian’ın son küratöryel çalışması, ilk arşivsel çalışması hâline gelmiştir; dolayısıyla, bir yüzyıl sonra arşivde ortaya
çıkışı yeni bir anlam kazanır. Boş Alanlar, bu kataloğun rehberliğinde, bir dizi orijinal vitrin ve içeriğinin dağıldığı güzergâhları takip eder. Sergide, müzesel mekân ve arşivsel malzeme, yazıyla kayıt altına
alma eylemi aracılığıyla aynı çizgide buluşur. Buna uygun şekilde, silinen ve boş bırakılan kayıtlara dair emareler, kalıntılar eşliğinde ses kazanacak bir anlatının elzem parçaları olarak sunulur. Boş Alanlar,
koleksiyonu dağılmış olan müzenin izlerini, bir arşiv ve güncel bir kültür kurumunun oluşturduğu bağlamda konumlar. Bu çerçevede sergi, tarihin sonuçları telafi edilemeyecek bir dönemiyle yüzleşir.
Kayıplar ve yerinden edilmenin bugün ve gelecekteki koşullarına; yani henüz sınıflandırılmamış ve üzerine düşünülmemiş, öngörülemez, bilinmeyen alanlara dair tartışmalar başlatmak adına müzeolojik,
jeopolitikleştirilmiş mekânın katmanlarına dikkati çeker. ( Aghed sözcüğü, Marc Nichanian tarafından tanımlandığı anlamda kullanılmıştır.)
Merzifon’daki Anadolu Koleji önünde Batı Türkiye Misyonu, 1908 yılı toplantısı United Church of Christ (UCC), American Research Institute in Turkey (ARIT), SALT Araştırma
Anadolu Koleji Orkestrası, 1910 Fotoğraf: T. Dildilian, United Church of Christ (UCC), American Research Institute in Turkey (ARIT), SALT Araştırma
Anadolu Koleji’nin kütüphane-müze binası, Merzifon, takribî 1913, Fotoğraf: Dildilian Kardeşler, United Church of Christ (UCC), American Research Institute in Turkey (ARIT), SALT Araştırma
Farklı disiplinleri simgeleyen kostümleriyle Anadolu Koleji profesörleri, 1912, United Church of Christ (UCC), American Research Institute in Turkey (ARIT), SALT Araştırma
Prof. Manissadjian öğrencileriyle, Merzifon, tarihi bilinmiyor, United Church of Christ (UCC), American Research Institute in Turkey (ARIT), SALT Araştırma
Boş Alanlar sergisinden, SALT Galata, 2016, Fotoğraf: Mustafa Hazneci
Prof. Manissadjian’ın Akdağ’da (Amasya) topladığı ve sonradan adının verildiği Silene Manissadjiana Freyn bitki numunesi, 10.09.1892, Manissadjian: Plantae Orientales, No. 942, J. Freyn tarafından adlandırılmıştır. Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Herbaryumu (ANK) izniyle
