Venedik Camının Tarihi
İtalyan camcılığı ve Venedik’te camcılık, asırlar boyu cam sanatının en önemli merkezlerinden biri olmuştur.
Geleneksel anlamda cam yapımı ve günümüz çağdaş sanatta ortaya koyduğu cam eserler ile Venedik’te önemini hala korumaktadır.
Romalı tarihçi Pliny camı ilk olarak fenikeli denizcilerin bulduğuna işaret eder. hikayeye göre denizciler, Suriye’nin Prolemais bölgesindeki sahilde bir kamp kurarlar ve ateş yakarak kaplarını, aynı zamanda yükleri olan soda blokları üzerine koyarlar. Ertesi gün uyandıklarında, ateşin sıcaklığından dolayı kum ve sodanın camı oluşturduğunu görürler.
Camın ilk olarak Mısırlılar ve Finikeliler tarafından İslamiyetten önce 2.yüzyılda üretildiği söylense de, Mezopotamya’da bulunan ilk cam örneklerinin tarihi, 3.yüzyıla dayanmaktadır.
Venedik’ten denizin uzantısıyla ayrılan Murano adasının Venedik ile birlikte anılmasının nedeni, cam işçiliğinden kaynaklanmaktadır. Murano yıllarca aristokratların hedefi olmuştur. Bunun nedeni ise, camın dünyanın dört bir yanında en çok aranan eşya olması ve yüzyıllar boyu cam ustalığını kendisine hayran bırakmış olmasıdır.
Venedik cam sanatının elimizde bulunan ilk belgesi ” Dominicus fiolarius”imzasını taşıyan 982 tarihli bir bağış makbuzudur. Fiolarius, Latince kökenli fiola sözcüğünden gelme olup bunun da uzun boylu geniş gövdeli cam şişe anlamına geldiği bilinmektedir. Bu bölgedeki camların tek özelliği kalıp kullanılmadan el işi ile yapılmış olmasıdır.
Tamamı ahşap binalardan oluşan Venedik Kenti’nde ortaya çıkabilecek yangından korunmak amacıyla 1291 yılında kabul edilen bir yasa ile kent merkezindeki tüm cam ocaklarının kapatılması ve Murano Adası’na taşınması kararlaştırılmıştır.
Avrupa saraylarının, Venedikli cam ustalarını kendi ülkelerine getirtmek istemelerinden dolayı Serenssima Hükümeti’nin çıkardığı bir yasa ile Venedikli cam ustalarının dışarıya göç etmeleri yasaklanmıştır. Fakat gelen cazip teklifler buna engel olamamıştır. Tüm bu yasaklara rağmen Venedikli ustalar, ülkelerini terk edip Avrupa’nın çeşitli yerlerine yerleşmiş ve 16.yüzyıl süresince Avrupa’ya yayılarak cam ocakları kurmuşlar, burada Murano camı yapmaya devam etmişlerdir. Avrupa’daki cam yapım merkezleri Venedik stilinde camlar yapmaya başlamışlardır. Murano cam eşyalarına talep, Avrupa’nın diğer cam üreticilerini etkileyerek, üretilen Murano cam eşyalarının önemini sağlamıştır. Venedik camcılığının en parlak dönemidir. Görünüş ve teknik açısından Avrupalı tüccarların gözdesi olmuştur.
Venedikli camcılar 17.yüzyılın başından itibaren ayna üretmeye başlamışlardır. Venedik bu üretilen aynalarla birlikte 17.yüzyılın son on yılında, kristal cam daha çok beğenilen ürün haline gelmiştir. Özellikle kristal şamdanlıklar ve duvar lambaları ve avizeler başta olmak üzere Venedik tarzının aşırı süslemeli ve işlemeli olmaya başladığı görülmüştür. Kristal cam 17.yüzyıla kadar yalnızca Venedik’te yapılmıştır, fakat 18.yüzyıl başında üretilen Fransız cam sanatçılarının tasarladığı klasik kristal lambalar, aynalar ve benzeri eşyalar Avrupa cam üretimine öncülük eden Venedik camlarını zayıflatarak bu camların pazar payında gerilemesine neden olmuştur. 18.yüzyılın başlarında Venedik Cumhuriyeti çökerken, cam endüstrisi gerilemeye başlamıştır. Venedik Dükü’nün Akdeniz’deki deniz gücünün üstünlüğünün kaybolması karşısında hiçbir hamlede bulunamaması, Venedikli cam ustaları da dahil olmak üzere tüm sanatçı ve zanaatkarları olumsuz yönde etkilemiştir. 18.yüzyılda eğer Venedik Körfezi’nde ki cam üreticileri arasındaki rekabet devam edebilseydi, cam ürünleri en yüksek standartlarda kalıcı olma özelliklerine sahip olabilirdi. Fakat bu standartlar sağlanamamıştır. Böylece Bohemyalıların ve ingilizlerin cam pazarını ele geçirmelerinin önüne geçilememiştir.
Sanayileşmenin beraberinde getirdiği teknolojiyi kullanmalarına rağmen Venedikli cam ustaları geleneklerini bugüne kadar koruyup hala daha el emeği ile cam üretmektedirler. Bu özelliğinden dolayı Venedik camcılığı günümüzde turistler tarafından yoğun ilgi görmektedir.
Gülistan Ertik
gulistanertik@gmail.com
(yazı hiçbir şekilde izinsiz kullanılamaz)
